Verandering van werk door kunstmatige intelligentie en automatisering
Tekst Bart Hekkert
Bart Hekkert is redactielid Od
De grote vervangingsoperatie. Het klinkt als een nieuwe complottheorie. Andrew Yang gebruikt deze term in zijn boek Jouw baan gaat verdwijnen en dit is de oplossing. Deze entrepreneur, advocaat en politicus schrijft in zijn boek over de gevaren van automatisering en het toepassen van kunstmatige intelligentie in ons werk. Dit keer geen recensie van een boek, maar een beschouwing op de vragen: verandert ons werk door technologische ontwikkelingen? Maar ook: hoe kunnen wij als informatieprofessional onze verantwoordelijkheid nemen om deze verandering in goede banen te leiden?
Yang verstaat onder “de grote vervangingsoperatie” het verdwijnen van miljoenen banen. Hoewel vanuit een Amerikaans perspectief geschreven, is het ook herkenbaar voor ons als lezer. We zien met de populariteit van apps als ChatGPT dat er een serieuze beweging ontstaat naar meer automatisering van werkprocessen. En dit heeft niet alleen invloed op lager betaalde banen, maar ook werk waarvoor men lang heeft moeten studeren. Het gaat daarbij vooral om routinematige klussen, zoals het snel kunnen doornemen van grote hoeveelheden data en daar een samenvatting van maken, het beheren van financiële boekhoudkundige data, maar ook wordt tegenwoordig al kunst gemaakt en muziek gecomponeerd.
Op de tocht
Staan onze banen echt op de tocht binnen nu en 10 jaar, zoals Yang beschrijft? Dat met name kunstmatige intelligentie iets gaat veranderen aan ons werk lijkt een zekerheid. Als ambitieus politicus ziet Yang de oplossing in het verstrekken van een basisinkomen aan iedere burger om zo bestaanszekerheid te creëren na het verdwijnen van banen. Yang geeft geen aanzet wat dit betekent voor ons als informatieprofessional. Laat ik eens een voorzet doen. Ik voorzie een verschuiving van focus in ons werk: van techniek en beleid naar meer nadruk op bewustwording, training in digitale vaardigheden en blijvend zorgen voor focus op de menskant van ons werk. Met dat laatste bedoel ik: onze burgers niet alleen maar overladen met technologie in de strijd voor betere dienstverlening, maar juist die burger te blijven ondersteunen bij de aanvraag van een vergunning of het verstrekken van belangrijke documenten.
De basis van goed functionerende automatisering en een ethische toepassing van AI is vertrouwen. Vertrouwen in elkaar en vertrouwen in de techniek achter deze vernieuwingen. Voor het laatste punt is het cruciaal om alle algoritmes achter AI open en transparant te publiceren. Op basis van welke data ondersteunt AI in onze werkprocessen? Hoe wordt gezorgd voor checks and balances door de overheid? Het vertrouwen in elkaar bij gebruik van vernieuwende technologie begint bij het bespreekbaar maken van onze tegenzin. Hierover schreven Lise Jaillant (assistent hoogleraar Loughborouh University) en Arran Rees (onderzoeker verbonden aan de University of Leeds) dat een goede, ethische toepassing van AI in het informatie- en archiefbeheer begint bij communicatie tussen archiefvormer, onderzoeker en archivaris over de voors en tegens (https://academic.oup.com/dsh/article/38/2/571/6832097).
Menskant
Yang geeft een interessant vooruitblik op wat hij de grootste technologische revolutie in de geschiedenis van de mensheid noemt. In de brede discussie rondom de voordelen en gevaren van AI en automatisering geeft hij een aantal belangrijke aandachtspunten. Hij zoomt echter te veel in op het eindresultaat van die technologische revolutie en mist daardoor een belangrijke vraag: hoe functioneert een samenleving eigenlijk? Dat is niet alleen technologisch gedreven. Dat gaat veel meer uit van de menskant: aandacht voor elkaar als het gaat om dienstverlening, informatie verstrekken waar kan en, iets wat AI nu (nog) niet kan, een luisterend oor bieden aan de ander. Hierin kan en moet de informatieprofessional een belangrijke rol spelen!