Tekst Jeroen Jonkers
Jeroen Jonkers is hoofdredacteur Od en programmamanager Grip op Informatie bij de VNG
Waar sta je als gemeente?
Grip op de Woo
Als gemiddelde gemeente is het een uitdaging om in de gaten te houden aan welke wetten je allemaal moet voldoen, laat staan welke concrete stappen je moet nemen. Vanuit het programma Grip op Informatie van de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) worden gemeenten ondersteund bij onder andere de implementatie van de Wet open overheid (Woo).
De Woo heeft tot doel om de overheid transparanter te laten worden. De wet is de opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).
Optimale keuzes
Als ondersteuning van gemeenten1 is een meerjarenplan2 opgesteld, dat helderheid geeft over de vraag waarin de VNG kan helpen, maar ook waarin niet. In vergelijking met de rijksoverheid zijn beperkte extra financiële middelen beschikbaar voor decentrale overheden om meer grip te krijgen op de informatiehuishouding. Voor alle duidelijkheid, meer grip betekent niet 100 procent grip hebben op alle data maar wel inzicht in de risico’s die je als overheidsorganisatie loopt en in de meest optimale keuzes vanuit risicomanagement. Organisaties voldoen bijvoorbeeld al jaren niet aan de wettelijke eis om data volgens de geldende selectielijsten te vernietigen. Vanuit juridisch perspectief bekeken is dit een wettelijke plicht, maar in de dagelijkse praktijk wordt hier niet zo zwaar aan getild. Het wordt pas interessant, zodra er data beschikbaar komen die feitelijk niet meer beschikbaar hadden moeten zijn en bijvoorbeeld over persoonsgegevens gaan of nadelig kunnen zijn voor het imago van een organisatie. Het meerjarenplan heeft als doel dat gemeenten meer grip krijgen op hun informatievoorziening en stimuleert gemeenten (voor zover nodig) hopelijk om de Woo te implementeren.
Monitor
In het meerjarenplan staat verder dat een monitor zal worden uitgevoerd over de voortgang van de implementatie. Daartoe is een aanjaagteam actief om op bestuurlijk niveau het gesprek te voeren. In het kader van de monitor heeft de VNG in 2023 alle gemeenten benaderd om een vragenformulier in te vullen. De resultaten zijn hiervan beschikbaar via Waarstaatjegemeente.nl3. Exact dezelfde vragenlijst is ook uitgezet bij de waterschappen en de provincies. Begin april is voor 2024 de nieuwe vragenlijst uitgezet. Het verzamelen van antwoorden kost tijd. Inhoudelijk zijn er veel onderwerpen bij betrokken, die veelal niet bij één collega in de portefeuille zitten. Dit intern overleg stimuleert hopelijk ook de meer integrale samenwerking en sturing op het op orde brengen van de informatiehuishouding. Voor de monitor van 2024 kan men tot 1 augustus 2024 de vragenlijst invullen, waarna de resultaten op 11 september worden gepresenteerd. Ook zullen de data van de gemeenschappelijke regelingen worden gepubliceerd op Waarstaatjegemeente.nl. Op basis van de resultaten zal worden bepaald of het VNG-meerjarenplan in de loop van het jaar zal worden geactualiseerd. Daarnaast wordt een deel van de antwoorden anoniem verwerkt ten behoeve van rapportages, bijvoorbeeld door het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) en de minister.
- Daar waar gemeente staat, wordt ook gemeenschappelijke regeling bedoeld.
- Het VNG-meerjarenplan voor de Woo (versie 2022) is te lezen op https://vng.nl/sites/default/files/2022-04/VNG-Woo-Meerjarenplan.pdf.
- De resultaten van de monitor van gemeenten uit 2023 zijn beschikbaar op https://www.waarstaatjegemeente.nl/mosaic/rapport-invoering-open-overheid/inleiding.