De vooruitgang in 3D-digitalisering heeft de toegankelijkheid van het unieke Europees cultureel erfgoed voor onderzoek, innovatie, onderwijs en ontspanning aanzienlijk verbeterd. Gedigitaliseerde 3D-cultureel-erfgoedobjecten kunnen op een aantal manieren worden gebruikt:

1. hoogwaardige 3D-scans en -records ondersteunen archeologen en ingenieurs bij conservering, bescherming en voorwaardelijke/structurele beoordeling;
2. gegevens van gemiddelde kwaliteit voor 3D printen worden op grote schaal gebruikt in de creatieve industrie, zoals de game-industrie, XR-applicaties en onderwijs;
3. 3D-data, zowel die met hoge als lage resolutie worden geleverd via online platforms, opslagplaatsen en infrastructuren om het werk van wetenschappers, archeologen, museologen, historici, architecten, ingenieurs, multidisciplinaire onderzoekers/experts en studenten te vergemakkelijken;
4. 3D-gegevens kunnen dienen als geïllustreerde records in nationale Collectie Beheer Systemen, om opgenomen te kunnen worden in European1 (digitaal cultureel erfgoed van Europa en/of voor gebruik door de creatieve sector in digitale marketing en promotie.

Veel onopgeloste problemen blijven echter bestaan in wat een snel veranderend en onvolgroeid technologiegebied is, zoals behoud, gebruik en hergebruik op de korte en lange termijn, duurzaamheid en rendement op investeringen. Deze kwesties2 worden veroorzaakt door een gebrek aan standaardisatie en het snelle tempo van technologische veranderingen in de sector, met name in de bestandsindelingen en de metadatastandaarden. Op het gebied van het behoud van cultureel erfgoed vormt technologische veroudering een belangrijke uitdaging.3 Naarmate het digitale tijdperk vordert, evolueert de technologie die wordt gebruikt om digitale artefacten te maken en er toegang toe te krijgen voortdurend, waardoor oudere formaten vaak achterhaald zijn. Dit artikel kijkt naar een lopend door de EU gefinancierd project dat als doel heeft om 3D-cultureel-erfgoedmodellen op de lange termijn beschikbaar te houden met gebruikmaking van al bestaande tools, normen en technieken die zijn ontwikkeld voor digitale archivering. En deze gereedschapskist mogelijk uit te breiden.

eArchiving initiative

Het eArchiving Initiative4 is een project dat wordt gefinancierd door de Europese Commissie en wordt beheerd door het E-ARK Consortium. Het initiatief is de nieuwste onderneming in een opeenvolging van door de Europese Commissie5 gesponsorde programma’s waarbij het E-ARK Consortium betrokken was, dat begon met het E-ARK project6 gevolgd door E-ARK4ALL7, E-ARK-38 en het eArchiving Initiative zelf. Hoewel de exacte samenstelling van het E-Ark Consortium in de loop van de tijd is veranderd, heeft het altijd bestaan uit een grote verscheidenheid van organisaties, midden- en kleinbedrijven, universiteiten, nationale en regionale archieven en lidmaatschapsorganisaties als DLM Forum9 (57 aangesloten organisaties), de Open Preservation Foundation10 (35 aangesloten organisaties) en de Digital Preservation Coalition11 (158 aangesloten organisaties). Daarom heeft het altijd een dwarsdoorsnede vertegenwoordigd van de individuen, organisaties en instellingen die betrokken zijn bij de praktijk, het onderzoek en de ontwikkeling van elektronische archivering in Europa. Het eArchving Initiative werkt samen, deelt kennis en ontwikkelt normen, tools en best practices om de uitdagingen aan te pakken die verband houden met het bewaren van elektronische records, documenten, websites, datasets en andere vormen met digitale inhoud en het Initiatief neemt actief deel aan de Europese normalisatie-inspanningen zoals CEN/TC 468- Behoud van digitale informatie.12 Het werk van het consortium wordt aan de hele e-Archiving-gemeenschap geleverd als open-sourcemateriaal.

Specificaties

De E-ARK-specificaties zijn een familie van specificaties die is gepubliceerd door de DILCIS Board13 en die een gemeenschappelijke reeks vereisten biedt voor het verpakken van digitale informatie op basis van gemeenschappelijke internationale normen voor het verzenden, beschrijven en bewaren van digitale gegevens. Ze zijn geproduceerd om datamakers, softwareontwikkelaars en digitale archieven te helpen de uitdaging van gegevensbeheer en -hergebruik op korte, middellange en lange termijn aan te pakken op een duurzame, betrouwbare, kostenefficiënte en interoperabele manier. De basis voor deze specificaties is het referentiemodel voor een open archiefinformatiesysteem (OAIS14, ISO 14721). OAIS beschrijft een referentiemodel voor langetermijnbehoud van digitale content dat betrekking heeft op een compleet scala aan functies voor het bewaren van archiefinformatie, zoals ingest (inname), archiefopslag, gegevensbeheer, toegang verlenen en verspreiden (dissemination) van archiefinformatie. Het richt zich ook op de migratie van digitale informatie naar nieuwe media en formulieren, maar is niet voorschrijvend op het ontwerp of de implementatie van het systeem. Van standaard-ontwikkelaars wordt zelfs verwacht dat ze het model gebruiken in combinatie met gerelateerde normen en best practices van de gemeenschap als basis voor verdere standaardisatie. OAIS heeft het concept van informatiepakketten als kern, het samenbrengen van gegevens, metadata en ondersteunende documentatie in een zelfbeschrijvend fysiek pakket. Deze pakketten zijn respectievelijk het Submission Information Package (SIP) (intake), Archive Information Package (AIP) (opslag) en Dissemination Information Package (DIP) (ter beschikkingstelling/verspreiding). De E-ARK-specificaties bouwen voort op dit OAIS-concept (is compliant) en bieden de nodige specificaties, zodat softwareontwikkelaars OAIS-compliant-systemen kunnen bouwen die het mogelijk maken dat dataproducenten hun data kunnen uitwisselen met archieven, archieven onderling en archieven met consument/klant. De specificatiestructuur is gebaseerd op een gelaagde aanpak, waarbij de Common Specification for Information Packages (CSIP) de buitenste laag vormt. De algemene SIP-, AIP- en DIP-specificaties voegen respectievelijk indienings-/aanbiedings-, archiverings- en verspreidingsinformatie (ter beschikking stellen) toe aan de CSIP-specificatie. De derde laag van het model vertegenwoordigt Content Information Type Specifications (CITS), die zich bezighouden met use cases die specifiek zijn voor een bepaald gegevenstype en vaak binnen een specifiek domein. CITS is tot nu toe beschreven voor relationele databases, ruimtelijke (geo)data, medische dossiers en kankerregistergegevens. De E-ARK-specificaties gebruiken waar mogelijk internationale of communitystandaarden; bijvoorbeeld METS (Metadata Encoding and Transmission Standard) voor het verpakken van metadata, PREMIS (PREservation Metadata Implementation Strategies) voor het bewaren van metadata en EAD (Encoded Archival Description) of Dublin Core voor beschrijvende metada. E-ARK biedt gedetailleerde specificaties voor package structuren, METS-profielen, gebruik van PREMIS, gebruik van ondersteunende metadata en documentatie.

CITS voor 3D-modellen voor cultureel erfgoed

Zoals eerder beschreven, blijven er belangrijke uitdagingen bestaan in de standaardisatie van bestandsindelingen en metadata voor 3D-gegevens voor cultureel erfgoed, die niet alleen door het eArchiving Initiative kunnen worden opgelost. Een project binnen het eArchiving Initiative, ondersteund door een toonaangevende groep Europese domeinexperts, waaronder leden van de 4CH- en Mnemosyne-projecten, is van plan de uitdaging aan te gaan om een nieuwe Content Information Type Specification (CITS) te maken voor 3D-cultureel-erfgoeddata.15 De CITS voor 3D-cultureel-erfgoedmodellen heeft tot doel een baseline vast te stellen voor de toegankelijkheid en authenticiteit van gegevens op de lange termijn van 3D-cultureel-erfgoedgegevens in veranderende technische omgevingen, door de noodzakelijke elementen en structuren te definiëren die information packages vereisen. Een voorbeeld. Binnen de 3D-erfgoedgemeenschap en daarbuiten is een thema dat op grote schaal wordt erkend: de noodzaak om zo veel mogelijk informatie te verzamelen over het vastleggen en transformeren van 3D-modelgegevens. Deze informatie, genaamd Paradata16, wordt gebruikt om de geschiedenis van een digitaal object te documenteren, inclusief details over de creatie en wijziging ervan, en welke processen of veranderingen het heeft ondergaan. Dit type metadata is erg belangrijk voor het begrijpen van de context van een bron en het vaststellen van de authenticiteit en integriteit ervan in een 3D-informatieset. De nieuwe CITS zal een gedefinieerde reeks use cases ondersteunen, namelijk om:

1. langetermijnarchivering van 3D-Heritage-modelgegevens mogelijk te maken met behoud van de authenticiteit en toegankelijkheid van de gegevens in de loop van de tijd;
2. uitwisseling tussen verschillende organisaties van 3D-Heritage-modelgegevens mogelijk te maken en tegelijkertijd het begrip van de herkomst, context en de middelen om die gegevens weer te geven te vergemakkelijken;
3. acceptatie van 3D-Heritage-modeldata-submission- packages naar een centrale opslag (repository) mogelijk te maken.