Heijblom legt uit dat de Directie Digitalisering en Overheidsorganisatie (DGDOO) verantwoordelijk is voor twee nauw verweven terreinen: digitalisering en de organisatie van de overheid. ‘We richten ons op de bedrijfsvoering van de rijksoverheid,’ vertelt ze. ‘Dat betekent onder andere dat we de CAO afsluiten voor alle rijksmedewerkers, kantoorhuisvesting regelen en inkoopprocessen beheren. Ook kijken we vanuit een HR-perspectief naar de arbeidsmarkt van de toekomst.’ Daarnaast speelt DGDOO een grote rol in de ontwikkeling van beleid op het gebied van digitalisering. ‘We werken aan thema’s zoals kunstmatige intelligentie en begrijpelijke digitale dienstverlening,’ vervolgt Heijblom. ‘Bovendien leiden we belangrijke projecten, zoals DigiD en het online loket Mijnoverheid.nl. Hiermee hebben we directe impact op het leven van burgers.’ Volgens Heijblom vormen openheid en transparantie de kern van dit werk. ‘Zonder transparantie kan de overheid niet functioneren zoals ze hoort te doen.’

Toekomstbestendig digitaliseren

Nederland behoort tot de meest gedigitaliseerde landen ter wereld, en dat biedt grote kansen, aldus Heijblom. Digitalisering speelt een belangrijke rol in het goed functioneren van de overheid en de rechtsstaat. ‘Voor goed bestuur is een sterke digitale infrastructuur onmisbaar,’ legt ze uit. ‘We moeten zorgen dat de digitale basis op orde is en dat de informatie­huishouding goed functioneert. Dat is een van de grote uitdagingen waar we voor staan.’ Maar digitalisering gaat volgens Heijblom verder dan alleen technologie. Het bewaken van publieke waarden in de digitale wereld is net zo belangrijk. ‘We moeten nadenken over hoe we digitale kansen benutten en tegelijkertijd de risico’s minimaliseren. Dit vraagt intensieve samenwerking tussen verschillende overheidsorganisaties en het stellen van duidelijke prioriteiten. Nu moeten we vooral heldere keuzes maken in de modernisering van onze basis­infrastructuur, informatiehuishouding en dienstverlening. Daarbij moeten we voortdurend rekening houden met wat de burger van ons verwacht en hoe we hun rechten optimaal kunnen beschermen.’

Openheid en transparantie

Transparantie is voor Heijblom geen abstract concept, maar een praktische noodzaak. Voor een goed functionerende samenleving is het essentieel dat overheids­informatie toegankelijk en openbaar is. ‘Dit betekent dat de overheid niet alles kan verbergen in computers en archieven, maar samen met de maatschappij moet werken. Om echt transparant te zijn, hebben overheidsorganisaties een professionele informatiehuishouding nodig, zodat ambtenaren gegevens gemakkelijk kunnen vinden, hergebruiken en openbaar maken. Alleen zo kan de overheid responsief zijn en het vertrouwen van burgers herstellen. Elke overheidsorganisatie moet transparantie als kernwaarde hebben.’

De Wet open overheid (Woo)

Een belangrijk middel om transparantie te bevorderen is de Wet open overheid (Woo), die op 1 mei 2022 in werking is getreden. De Woo verplicht overheids­organisaties om meer informatie actief openbaar te maken en biedt burgers de mogelijkheid om toegang te vragen tot overheidsinformatie. Heijblom ziet de wet als een belangrijke stap richting een opener overheid, maar erkent ook dat er nog veel uitdagingen zijn in de uitvoering ervan. ‘De uitvoering van de Woo verloopt niet altijd vlekkeloos,’ geeft ze toe. ‘Burgers moeten vaak lang wachten op de afhandeling van Woo-verzoeken, en medeoverheden hebben moeite met de uitvoering. Daarom hebben we besloten de evaluatie van de wet, die gepland stond voor 2027, te vervroegen naar 2025. We willen de uitvoering verbeteren en ervoor zorgen dat burgers sneller toegang krijgen tot de informatie waar ze recht op hebben.’ Daarnaast zet DGDOO zich in voor actieve openbaarmaking van informatie. ‘We maken steeds meer informatie actief openbaar, vooral dossiers waar veel maatschappelijke aandacht voor is. Onlangs hebben we bijvoorbeeld de belangrijkste documenten over de Woo-invoeringstoets en de kabinetsreactie daarop openbaar gemaakt. Dit soort initiatieven laten zien hoe beslissingen worden genomen en waarom.’

Samenwerking met andere overheden

Openheid en transparantie zijn niet alleen op rijksniveau van belang, maar moeten overheidsbreed worden ingevoerd. Heijblom benadrukt het belang van samenwerking met andere overheidslagen om een open overheid te realiseren. ‘We werken nauw samen met koepels van medeoverheden, zoals gemeenten en provincies, om te zorgen voor een uniforme aanpak van openbaarheid.’ Een voorbeeld hiervan is de gezamenlijke aanpak rondom de actieve openbaarmaking van informatie onder de Woo. ‘Er zijn 17 verschillende informatiecategorieën die op termijn verplicht actief openbaar gemaakt moeten worden. Samen met andere overheidslagen werken we eraan om dit in goede banen te leiden. We willen ervoor zorgen dat de hele overheid open en transparant is, van lokaal tot nationaal niveau.’

Nederland internationaal voorop

Nederland staat internationaal bekend om zijn openheid en transparantie, vertelt Heijblom trots. Uit een recent OECD-onderzoek1 blijkt dat Nederland op de vijfde plaats staat als het gaat om transparantie van overheidsinformatie. ‘Nederland staat internationaal hoog aangeschreven vanwege zijn ruime openbaarheidsbeleid. Toch brengt dit ook uitdagingen met zich mee. We zien dat veel organisaties worstelen met de uitvoerbaarheid van de Woo’ zegt Heijblom. ‘Het blijft voor ons een aandachtspunt om de wet werkbaar te maken voor alle overheidslagen. We moeten stap voor stap werken aan een goed functionerende open overheid.’