Kritisch denken over digitalisering
Tekst Vincent Lageweg
Vincent Lageweg is redactielid Od
Als alles informatie is, is het helemaal geen verkeerde zaak om kritisch na te denken over de rol van informatie en digitalisering binnen de maatschappij, de overheid en ons eigen werk. Een van de grootste schandalen van onze tijd, het toeslagenschandaal, kwam tenslotte voort uit het onethisch gebruik van informatie en digitale middelen. De informatieprofessional heeft dus niet alleen een belangrijke kwalitatieve functie, maar kan zich ook als waakhond of ethisch geweten in de organisatie positioneren. Voor informatieprofessionals die daarover na willen denken hebben Danny Greefhorst, Theo Theunissen en Peter Beijer het boek Kritisch denken over digitalisering. Het belang van logisch en ethisch redeneren geschreven.
Gelijktijdig beogen de drie heren een breder publiek aan te spreken: hun boek zou ook voor studenten geschikt zijn. Hierdoor krijgt het werk gelijk een opvallende structuur. Naast tekst bevat elk hoofdstuk, dat soms al niet heel lang is, namelijk een samenvatting en opgaves.
Filosofische basis
De auteurs gaan, zoals dat goede informatieprofessionals betaamt, de thematiek ultrablauw af. Het gehele boek vormt een logisch gestructureerde opsomming van domeinen, thema’s, subthema’s en daarbinnen weer opties die uitgewerkt worden. In zeer analytische en opsommende vorm worden de filosofische basis van ethisch denken en redeneren, de manier waarop wij denken, denken in een (werk)context, het belang van informatie bij denken en digitalisering, digitale ethiek en praktische handvatten opgedreund. Het boek vormt daardoor eerder een naslagwerk of opsomming van lemma’s dan dat er een coherent, betogend verhaal over het belang van kritisch denken ontstaat. Het meest praktische voorbeeld hiervan is het een na laatste hoofdstuk, waarin tien technieken of gespreksvormen besproken worden die een professional zou kunnen toepassen. Deze lopen uiteen van de van oorsprong native Amerikaanse praatstok tot het ethiekkompas.
Gemis
De auteurs zijn geen filosoof, dat geven ze zelf in de inleiding als eerste toe. Misschien is dat dan ook wel het grootste gemis in het boek: er wordt nagenoeg niet gefilosofeerd. Er wordt uitgelegd, opgesomd, de voor- en nadelen worden in kaart gebracht en alles is heel overzichtelijk. Een nieuwe interessante, vernieuwende, kritische of tegendraadse gedachte over de digitalisering ontbreekt echter volledig. Het boek mist elke sjeu en is geen lekker verhaal om te lezen. Kritisch denken lijkt daarmee een zeer droge aangelegenheid te zijn, terwijl het dat allerminst is. Ik als recensent van dit boek – zelf toevallig filosoof – mis dat het meest. Is dan alles aan het boek slecht? Dat gaat ook te ver. Voor mensen met geen enkele bagage in de filosofie en liefhebbers van een blauwe, analytische schrijfstijl zal het boek prima te verhapstukken zijn. Overzicht biedt het boek namelijk voldoende en als dat is wat je zoekt, kun je dit boek er prima bijpakken.