Supermens
Tekst André Plat
André Plat is redactielid Od
In Supermens: ben jij klaar voor een upgrade? onderzoekt Peter Joosten de impact van technologie op de toekomst van de mens. Zijn reflecties en de ethische vraagstukken die hij oproept, zijn niet alleen relevant voor de medische en technologische wereld, maar ook voor informatieprofessionals, die steeds meer te maken krijgen met de impact van technologie op hun vakgebied.
Waarom is dit boek interessant om op te nemen in Od? Het behandelt, na een wat lange aanloop, vele technieken om de mens te verbeteren. Gaandeweg wordt auteur Peter Joosten steeds kritischer op de inzet van techniek en ook op de verbeterdrift die we hebben. Dit is een herkenbare ontwikkeling in ons vakgebied. We zetten steeds meer techniek in, en toch lukt het ons niet om onze informatiehuishouding op orde te krijgen. De beschreven ontwikkelingen tot “supermens” zitten boordevol met techniek uit vooral de medische hoek. Ook worden informatie- en ethische dilemma’s geschetst. Mijn observatie is dat wij daar als informatieprofessionals ook in zitten. Hoe kun je besturen als je (alle) informatie deelt met belanghebbenden of zelfs iedereen? Waar trek je als overheid je grenzen? Hoe trek je individueel je grens? Wat is betamelijk om te delen en te doen, en als je iets overkomt, wat vind je dan collectief of individueel aanvaardbaar?
Eeuwige jeugd?
Is de informatieprofessional onsterfelijk en zitten we in onze “eeuwige jeugd”? Wat mij betreft wel, als het gaat om professioneel omgaan met informatiebeheer. Natuurlijk, de verbinding met communicatie en techniek kan beter, en de verbinding met de besturing en het beïnvloeden van houding en gedrag van onze bestuurders lijkt een langdurig en moeizaam proces. Ondertussen verlichten, ondersteunen en ontlasten we onze bestuurders zo goed als we kunnen: echter, we besturen de informatiestromen nog amper en worden ook zelden gevraagd hierover “de lijn” te adviseren. Terwijl techniek en AI ons behulpzaam kunnen zijn: immers, wat zijn de informatielandschappen in onze organisaties en wat zijn de zoek- en vindprofielen van onze bestuurders en managers? Volgens mij zijn we daar nog nauwelijks mee bezig. Individueel en collectief hebben we vele apps die metingen bijhouden. Commerciëlen houden nog veel meer bij, vaak zonder dat we dat weten. We zijn ons wel bewust dat commerciëlen ons “kennen”. Want als we zoekvragen stellen, dan zien we steeds antwoorden die steeds beter passen op ons zoekgedrag. De auteur heeft het over surveillancekapitalisme: wordt het niet hoog tijd voor “informatiesurveillance” op onze systemen, en zouden wij als informatieprofessionals dat kunnen initiëren? Wonderlijk dat we dergelijke tooling als informatieprofessionals niet verkennen om gebruikersprofielen/persona’s te identificeren. Of zijn wij net als de auteur dat punt alweer voorbij (ik denk van niet overigens) en komen wij ook tot het inzicht dat we daarmee veel te ver gaan met de inzet van techniek? Of wachten we, tot we 20 tot 100 jaar verder zijn met breinemulatie. Immers, ons onvoorspelbaar brein is meer dan data en informatie.
Inspiratie
De auteur beschrijft een onderzoek uit DNA-hacken, CRISPR-Cas9: hoe vijandelijke cellen gevonden worden door een “zoeker” en die “vernietigt”. Inspiratie voor superinformatiebeheer door selectie en vernietiging verregaand te automatiseren.
Verder formuleert hij een aantal principes waar het gebruik van nieuwe techniek aan zou moeten voldoen. Denk daarbij aan: de kennis over die techniek, de vrijwilligheid om die te gebruiken, diversiteit en verantwoordelijkheid. Als de informatieprofessional bescheiden blijft, dan zal onze toegevoegde waarde ook bescheiden blijven of “verdampen”. Immers, de techniek is niet te stoppen. Kernvragen voor de informatieprofessional zijn vrijwel gelijk aan de hoofdstukken in dit boek: 1) ben jij er nu klaar voor; 2) ben jij er straks klaar voor en 3) zijn wij er wel klaar voor? Wat mij betreft geldt: als je er niet klaar mee bent, ga er dan voor! Gun jezelf inspiratie: Lees het boek en/of snuffel eens rond op www.botuitgevers.nl/noten/supermens.
