De noodzaak voor een datastrategie is groot. De waterschappen hebben te maken met steeds complexere maatschappelijke vraagstukken. Klimaatverandering leidt tot extremere weersomstandigheden, zoals droogte en vernatting, die een directe impact hebben op het waterbeheer. Daar­naast speelt vergrijzing een rol, wat betekent dat er een verlies aan kennis en ervaring is binnen de sector. Ook de toenemende vervuiling van water door stoffen zoals PFAS en medicijnresten vraagt om een nieuwe aanpak om de water­kwaliteit te waarborgen. De digitale transformatie van de waterschappen, zoals beschreven in de Vaarkaart1, is gericht op het aangaan van deze uitdagingen.

Bewuste keuzes

Er zijn drie belangrijke manieren waarop data de waterschappen kunnen helpen bij deze vraagstukken. Ten eerste helpen data om de steeds complexere opgaven inzichtelijk te maken. Het is bijna niet meer mogelijk om zonder data en onder­steunende modellen een goede beslissing hierover te nemen. Ten tweede helpt een goede datahuis­houding om efficiënt en doelgericht met de schaarse mensen en middelen om te gaan. De arbeidsmarkt is krap, medewerkers gaan met pensioen en zijn lastig te vervangen en daarmee verdwijnen kennis en ervaring uit de organisaties. Data en digitalisering kunnen helpen om dit probleem te verkleinen. Tot slot zijn data nodig als we nieuwe technologische ontwikkelingen toe willen passen. Met name kunstmatige intelligentie vraagt om grote hoeveelheden data met een zekere mate van kwaliteit. De datastrategie is een instrument om deze verandering vorm te geven en samen­werking binnen en tussen organisaties te faciliteren. Een datastrategie zorgt ervoor dat er bewuste keuzes gemaakt worden bij het verzamelen, opslaan, ontsluiten, beheren en toepassen van data. Op die manier kunnen data op de juiste manier ingezet worden om de doelen van de waterschappen te realiseren.

Collectieve en individuele datastrategieën

De waterschappen hebben de onderlinge samenwerking op het gebied van data en informatisering goed georganiseerd. De koepelorganisatie Unie van Waterschappen en de ict-uitvoeringsorganisatie Het Waterschapshuis gaan respectievelijk over de strategische en tactisch-operationele activiteiten. Desondanks zijn de 21 water­schappen zelfstandig verant­woordelijk voor hun eigen operatie, ook als het gaat om datamanagement­activiteiten. Voor de totstandkoming van de datastrategie voor de hele sector hebben we daarom een tweesporen­aanpak: een deel collectief en een deel individueel. Het collectieve deel richt zich op de hele waterschapssector en bevat afspraken en standaarden die voor alle waterschappen gelden. Dit deel stimuleert samenwerking en kennisuitwisseling en zorgt voor een uniforme aanpak binnen de sector. Het collectieve deel wordt vastgesteld in het verband van de Unie van Waterschappen door de gezamenlijke besturen van de 21 waterschappen. Het individuele deel bestaat uit hand­reikingen en best practices die de waterschappen kunnen gebruiken om hun eigen datastrategieën op te stellen of te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan stappen­plannen voor het invoeren van data­management, blauwdrukken voor het definiëren van rollen in het databeheer, het opstellen en delen van trainingsmateriaal, maar ook de centrale inkoop van tooling en software. Met deze handreikingen en best practices kunnen de waterschappen hun unieke uitdagingen en doelstellingen adresseren, terwijl ze tegelijkertijd bijdragen aan de bredere, sectorbrede doelstellingen.

Vliegende start

We hoeven gelukkig niet helemaal vanaf nul te beginnen. In de waterschapswereld zijn al veel voorbeelden en componenten te vinden die we kunnen gebruiken om een gezamenlijke datastrategie op te stellen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:

• Richtlijnen voor het toepassen van open standaarden.
• Beschrijvingen van de inrichting van datamanagement.
• Data warehouse-concepten.
• Semantische modellen voor de beschrijving van de structuur van data.
• Rollen en verantwoordelijkheden rond datamanagement en gebruik van data.
• Trainings- en opleidingsmateriaal.

In ons project zijn we dan ook begonnen met een nulmeting, waarbij we in een korte tijd inzicht krijgen in wat er al beschikbaar is. Daarnaast kijken we ook buiten de waterschapssector, bijvoorbeeld bij het programma Interbestuurlijke Datastrategie en het Federatief Datastelsel. De resultaten van de nulmeting gebruiken we vervolgens om het collectieve en individuele deel van de datastrategie in te vullen.