Archieven, bibliotheken, musea en historische verenigingen beschikken over een schat aan historische informatie – van archieven en documenten, films en foto’s tot prenten, kaarten en voorwerpen. Deze erfgoedinformatie is verspreid over diverse systemen, zoals collectie-­informatie­systemen, bibliotheeksystemen, beelddatabanken en archiefsystemen. Wie iets wil weten over de geschiedenis van de eigen leefomgeving, moet nu verschillende websites bezoeken om losse stukjes informatie bij elkaar te sprokkelen. Dat kan beter. Als organisaties hun erfgoeddata volgens gezamenlijke standaarden toegankelijk maken vanuit hun bronsysteem, wordt hergebruik door ontwikkelaars van apps, websites en andere publiekstoepassingen eenvoudiger. Niet alleen het gebruik van standaarden is belangrijk. Bij het creëren, onderhouden, actualiseren en duurzaam toegankelijk maken van erfgoedinformatie is de kwaliteit van de informatie cruciaal. Helaas vormt juist het gebrek aan standaardisatie en datakwaliteit een obstakel bij het vinden van digitaal erfgoed op het web en het gebruik van erfgoedinformatie in bijvoorbeeld publiekstoepassingen, presentaties, onderwijs, onderzoek en toerisme. Door hierop in te zetten zijn publieks­toepassingen duurzamer en eenvoudiger te ontwikkelen en vindt de gebruiker sneller wat hij zoekt. Bovendien voorkomt dit kostbaar handwerk om data inhoudelijk te verbinden en onnodig te dupliceren.

Nationale Strategie

Het werken volgens gemeenschappelijke afspraken en standaarden vanuit de bron, met een decentrale aanpak, sluit aan bij bredere ontwikkelingen in de publieke infrastructuur. Zowel bij Europese dataruimten als bij Nederlandse overheidsprogramma’s als Data bij de bron zien we principes die ook gebruikt worden in de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed (zie kader 1).

Digitaal Erfgoed Referentie Architectuur

Organisaties in het Netwerk Digitaal Erfgoed werken samen met het ministerie van OCW aan de Digitaal Erfgoed Referentie Architectuur (DERA)1, een NORA-dochter specifiek voor het erfgoeddomein. De DERA bevat afspraken over taken, rollen en verantwoordelijkheden voor alle deelnemers in het erfgoeddomein, van bronhouder tot dienstverlener. Deze zijn vastgelegd in acht principes. Zo roept het DERA-principe “Zorg dat erfgoedinformatie verwijst” instellingen op om hun informatie te verbinden met informatie van andere organisaties. Door het toepassen van linked data standaarden en het gebruik van gemeenschappelijke waardelijsten, zoals terminologiebronnen via het Termennetwerk (zie kader 3), wordt gerelateerde informatie automatisch beter vindbaar en toegankelijk voor de gebruiker.

Wat is de aanpak?

Zes instellingen functioneren binnen het Netwerk Digitaal Erfgoed als landelijk knooppunt: Nationaal Archief, KB nationale bibliotheek, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Beeld & Geluid, Nieuwe Instituut en Humanities Cluster van de KNAW. Ze zijn volop bezig met het implementeren van de principes uit de DERA volgens meerjarige veranderplannen die passen bij de organisatie. De aanpak richt zich op zowel technische als organisatorische aspecten, waarbij een belangrijk doel het voorkomen van nieuwe informatiesilo’s is. Vanuit hun voorbeeld­functie kunnen andere organisaties van hen leren om stappen te zetten richting DERA-compatibiliteit. Deze organisaties krijgen daarbij ondersteuning, onder meer via standaardisatie van software en het verbeteren van de kwaliteit van hun data. Erfgoedorganisaties gebruiken collectie-informatiesystemen om hun collecties en archieven te beheren en toegankelijk te maken. In het Netwerk Digitaal Erfgoed zijn concrete eisen opgesteld voor collectie-informatiesystemen om volgens de DERA-principes te kunnen werken. Het gaat bijvoorbeeld om koppelingen met terminologiebronnen, zoals het Rijks­monumenten­register, Nederlandse Thesaurus van Auteurs­namen en GeoNames. Ook kunnen collectie-informatiesystemen erfgoedinformatie als linked open data publiceren en datasets vindbaar maken via het Datasetregister (zie kader 3). Deze eisen zijn gepubliceerd via GitHub2 en daardoor voor alle leveranciers beschikbaar om te implementeren. Zo wordt het voor erfgoedorganisaties makkelijker om standaarden te gebruiken en hun erfgoedinformatie als linked open data vanuit de bron te publiceren.