Beroepspraktijk

Het uitgangspunt van competentiekaders is dat het professionals handvatten biedt om hun vak bij te houden en hun carrière te ontwikkelen. Het beroep van informatie­professional is echter nogal moeilijk te definiëren vanuit een enkel kader, vooral omdat de reikwijdte van het beroep in verschillende landen verschillend is. In Nederland beginnen het IT-vak en het beroep van de (voorheen) meer generiek geschoolde documentalist, bibliothecaris en archivaris elkaar steeds meer te overlappen op specifieke competenties. Hierdoor wordt het hele vak – en daarmee het pakket aan competenties – breder.

Vaardigheden en competenties

Met al deze kaders lijken we een solide basis te hebben voor ons vak. Maar... Er zitten nog twee haken en ogen aan. De eerste is de toewijding aan vaardigheden. Het nieuwe Europees certificaat voor digitale vaardigheden lijkt een mooie aanvulling op alle competentiekaders en voorziet in een bijbehorende beoordeling. Het kader heeft echter betrekking op de digitale vaardig­heden van burgers en professionele gebruikers van informatie­technologie­producten. Maar dat is een beetje zoals het testen van iemands behendigheid – en dus maar één kant van de medaille. Denk aan veel schoolkinderen van vandaag: zeer behendig in het gebruik van allerlei soorten apparaten, comfortabel online en snel schakelend. Maar om te beoordelen of informatie klopt, of bronnen kloppen, of ze veilig werken en geen vertrouwelijke gegevens delen, moeten ze leren. Hetzelfde geldt voor professionals. Deze professionals zijn ook verantwoordelijk voor het creëren, beheren en implemen­teren van goede IT. Dit vraagt om bijzondere (en steeds specifiekere) kennis en ervaring. Multidisciplinair werken vraagt om denkkracht en reflectief vermogen: continu bijscholen, leren, lezen en oefenen om je vak up-to-date te houden. En dat is precies het onderdeel waar de EU zich niet of nauwelijks op richt! De tweede is de ethische interpretatie van het werk. Denkvermogen en reflectief vermogen gaan immers niet alleen over het eigen leren – of leren over leren (de “dubbele lus” – Argyris & Schön, 1978). Het drieluik van ethiek, vaardigheden en competenties gaat uit van leren van de derde orde (Boonstra, 2000). Hier wordt een gemoedstoestand verder ontwikkeld – inclusief de ethische afwegingen die vanuit die gemoedstoestand worden gemaakt. Ook in een internationale context is het niet altijd eenvoudig om deze twee aandachtspunten hoog op de agenda te krijgen en te houden. Misschien omdat het best ingewikkeld is om vaardigheden en competenties in frameworks te vangen. Vaardigheden zijn “makkelijk”. Het beschrijven van professionaliteit is moeilijker. En het up-to-date houden van je beroep en het voortdurend onderzoeken, bevragen en zelfs bevragen van het denkkader is een uitdaging! Gelukkig is de basis goed: competentie­kaders zoals e-CF, SFIA en diverse ISO-normen en vooral de IFIP Code of Ethics. We hebben nog een lange weg te gaan voordat het ict-vak goed gedefinieerd is en vooral de vaardigheden en competenties zo worden beschreven dat iedereen ze herkent en zich blijft verbeteren. Maar: we zijn onderweg!