Eind negentiende eeuw bereikte het paardenmestprobleem1 een ongekende omvang. In 1894 schatte Times dat in 1950 elke straat in Londen met negen meter paardenmest bedekt zou zijn. De auto was de oplossing: schone technologie die de leefbaarheid in steden zou verbeteren. De vergelijking met digitalisering is treffend. Al in de jaren 90 werd gewaarschuwd dat digitalisering een wolf in schaapskleren2 was. De energie die nodig is om onze digitale wereld in stand te houden stoot ook CO2 uit. De gegevens staan op zoemende schijven en worden geruisloos getransporteerd via glasvezel, koperdraad en zendmasten. Inmiddels verbruikt ons internet zoveel energie dat de grenzen aan de groei worden bereikt. Gerry McGovern schreef hierover in World Wide Waste3 het volgende: ‘Digitaal is fysiek. Digitaal is niet groen. Digitaal put de aarde uit. Elke keer dat ik een e-mail download draag ik bij aan de globale opwarming. Iedere keer dat ik tweet, een zoekactie uitvoer, een webpagina zoek, zorg ik voor vervuiling. Datacentra bevinden zich niet in de cloud. Ze staan op land in enorme fysieke gebouwen vol computers die hongeren naar energie. Het lijkt onzichtbaar. Het lijkt goedkoop en gratis; dat is het niet. Digitaal gaat ten koste van de aarde.’

Informatie duurzaam

De voordelen van digitalisering zijn legio. Maar het moet groener. Bij IT horen computercentra. Toegegeven, het Nederlandse datacenter kent de efficiëntste manier van dataopslag. Veel datacentra werken op groene energie, compenseren door windmolenparken en leveren vrijkomende restwarmte door via warmtenetten. Al die inzet is lovens­waardig, maar het gaat tegen het businessmodel in om consumenten en bedrijven bewust te maken van de hoeveelheid overbodige data die niemand ooit nog gebruikt. Onze bewaarzucht en de wil tot beschikbaarstelling maken dat de gegevensberg hoger wordt. De grote spelers bewaren alles wat ooit is opgeslagen, bijvoorbeeld om een corpus te hebben waarmee via AI weer nieuwe gegevens kunnen worden gemaakt. Denk aan ChatGPT. Bedrijven die zich met Green IT bezig­houden, ontwikkelen of kopen hardware die zo weinig mogelijk schadelijke (chemische) stoffen bevat en die (deels) hergebruikt, biologisch afgebroken of gerecycleerd kan worden. Ook streeft men naar langdurig gebruik van hardware en laag energieverbruik. Er wordt gezocht naar nieuwe mogelijkheden om informatie op te slaan, in tape- en glasplaten­bibliotheken en in DNA-structuren. Onlangs liet KIA een studie naar doen, de resultaten kun je lezen in een blogserie.

Invloedssfeer van de informatieprofessional

Waar komt de informatieprofessional in beeld? Allereerst bij de databestanden. Deze moeten betrokken worden in ons selectie­beleid. We moeten een beeld krijgen van wat er is voordat we kunnen beslissen wat we willen bewaren, in welke vorm en onder welke condities. Diverse wetten geven richtlijnen over bewaartermijnen van gegevens; die zullen we moeten respecteren en toepassen. Als we de informatiehuishouding in beeld hebben, maken we een groen records­managementplan. Per collectie wegen we af in welke vorm en onder welke voorwaarden we deze willen bewaren en voor hoelang. Niet alles hoeft digitaal te zijn; we kunnen rekening houden met het verwachte gebruik. We kunnen collecties beter doorzoekbaar maken: dit brengt het surfgedrag terug met bijbehorende zoektijden en kosten.

Communiceer en maak vrienden

We kunnen het niet alleen. Bewustwording is het sleutelwoord, opruimen de boodschap: documenten daar brengen waar ze nodig zijn en delen waar mogelijk. Het management wordt blij van duurzaam­heids­doelstellingen en besparingen. Collega’s worden blij als ze weten welke collecties zij beheren, wanneer zoektijden afnemen. De afdeling communicatie speelt een rol in het vertalen van je boodschap in een taal die iedereen begrijpt. Ict moet echt je vriend zijn in dit traject: hoe minder data er te beheren is, des te beter keuzes kunnen worden gemaakt om de IT slimmer in te richten en efficiënter te werken: Nederland heeft van de top 10-landen met de hoogste productiviteit de zwakste productiviteits­groei gehad in de periode 2009-2022.

Te verwachten resultaten

Welke resultaten mogen we nu verwachten van onze inspanningen? Betere energie-efficiency, maar we zullen ook minder schadelijke materialen gebruiken. Er moet meer aandacht komen voor recycling, reparatie en hergebruik. Er komt een gedragsverandering op gang in de omgang met data en digitale erfgoedcollecties.