Kun je me meer vertellen de rol die RADIO speelt op het gebied van AI?

‘RADIO leidt vooral ambtenaren zonder IT-achtergrond op, zodat zij een beter beeld krijgen van wat nieuwe technologieën betekenen voor hun werk. Moderne ambtenaren moeten tegenwoordig ook een beetje verstand hebben van data en algoritmes en de impact daarvan op de samenleving. Vanuit RADIO bieden we lesmateriaal aan dat voor iedereen toegankelijk is. Daarnaast bieden we opleidingstrajecten op maat aan.’

Welke rol speelt AI bij de rijksoverheid?

‘AI is zo belangrijk geworden dat alle overheidsorganisaties er op de een of andere manier wel mee bezig zijn. Denk bijvoorbeeld aan algoritmes die gebruikt worden bij opsporing waar het ministerie van Justitie en Veiligheid verantwoordelijk voor is, aan het waarborgen van grondrechten bij het gebruik van AI, waar het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verantwoordelijk voor is of aan investeringen in AI die erop zijn gericht economische groei en innovatie te bevorderen, waar het ministerie van Economische Zaken en Klimaat verantwoordelijk voor is. Ook bij tal van uitvoerende organisaties worden algoritmes gebruikt waarmee besluitvorming wordt ondersteund. De komende tijd wordt het natuurlijk interessant om te volgen wat het betekent dat we nu een staatssecretaris Digitalisering hebben en wat de algoritmetoezichthouder precies gaat doen, een van de maatregelen uit het coalitieakkoord.’

Op 11 november 2021 publiceerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) Opgave AI. De nieuwe systeemtechnologie. Aanbeveling 1 luidt: maak leren over AI en de toepassing daarvan tot een expliciet doel bij het handelen door de overheid. De WRR pleit daarnaast voor het invoeren van een zogenaamd AI-brevet. Wat is een AI-brevet?

‘Het is positief dat de WRR leren over AI zo belangrijk vindt. Bij RADIO ervaren we dat als een steun in de rug. De WRR verstaat onder een AI-brevet een vaardigheidsbewijs waaruit blijkt dat je in staat bent op een goede manier met AI om te gaan. Dat gaat volgens de WRR verder dan algemeen begrip en basistheorie, het moet ook gaan om oefening in de praktijk. Vanuit mijn functie bij RADIO neem ik deel aan de examencommissie van de NL AI-coalitie voor de certificaten van AI for Business & Government. Anders dan het AI-brevet waar de WRR op doelt, is het doel van dit certificaat om zo veel mogelijk mensen uit het bedrijfsleven en bij de overheid basiskennis bij te brengen op het gebied van AI.’

Tijdens de Week van de Privacy in december 2021 waarschuwde de Autoriteit Persoonsgegevens voor het gevaar van schending van mensenrechten bij het gebruik van algoritmes. In hoeverre wordt dit onderwerp bij het AI-Certificaat geadresseerd?

‘Omdat ik in de examencommissie voor het AI-Certificaat zit, kon ik het examen dat hierop voorbereidt al snel ook zelf maken. Het onderwerp mensenrechten en de risico’s van discriminatie komen hierin inderdaad aan de orde. Dat is natuurlijk heel belangrijk, veel mensen zijn geneigd om berekeningen die afkomstig zijn van een algoritme, voor waar aan te nemen. Terwijl we allemaal weten dat de resultaten van het gebruik van algoritmes sterk afhankelijk is van de kwaliteit van de gebruikte data. Het risico bestaat altijd dat door het gebruik van algoritmes conclusies worden getrokken, die niet juist zijn, onredelijk zijn of niet kunnen worden uitgelegd. Het is goed dat iedereen zich daarvan bewust is.’

Wat gaat AI betekenen voor de informatieprofessional bij de overheid? Moet iedereen meer kennis opdoen over AI? Of geldt dit slechts voor specialisten?

‘Informatieprofessionals moeten, net als iedereen, ontwikkelingen in hun vakgebied goed bijhouden. Ik kan me voorstellen dat het voor informatieprofessionals belangrijk is om te begrijpen wat AI betekent voor de toekomst van hun werk en dat zij voldoende vaardigheden hebben om met algoritmes om te gaan. Ik geloof niet zo in het opleggen van algemene verplichtingen aan iedereen. Veel mensen hebben op dit moment ook weinig kennis over de werking van het internet. Dat is helemaal niet erg, als je het maar op de goede manier kunt gebruiken en je ervan bewust bent dat er ook schaduwkanten zijn aan het gebruik ervan.

Wat vind jij een goed voorbeeld van een geslaagde inzet van AI bij de overheid?

‘Bijvoorbeeld het gebruik van algoritmes door het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) om die dienstverlening aan burgers te verbeteren. Als dat signaleert dat burgers schulden hebben, probeert het deze personen te helpen in plaats van, door middel van de boete, verder in de problemen te brengen. Zij noemen dat “maatschappelijk verantwoord innen”. De Nationale AI-Coalitie heeft op haar website een aantal inspirerende voorbeelden verzameld van het gebruik van AI door de overheid.’

Tot slot, onze lezers vinden het belangrijk dat aandacht wordt gegeven aan aspecten als duurzame opslag en ontsluiting, verantwoording, transparantie en archivering. Is hier ruimte voor?

‘Bij RADIO werken we niet met een portfolio aan opleidingen, zoals in het hoger onderwijs gebruikelijk is. De vraag “hebben jullie hier een opleiding voor?” of “zit dit in jullie opleidingen?” kan ik dus niet beantwoorden. Mocht een van onze opdrachtgevers het belangrijk vinden dat aandacht wordt besteed aan deze aspecten (en wij zullen dat zeker stimuleren), dan hebben wij er wel al materiaal voor ontwikkeld. Recent hebben we een groot aantal microlearnings (korte filmpjes) opgenomen die over duurzaamheid van IT gaan. Daarnaast komen onderwerpen als verantwoording afleggen, transparantie en archivering uitvoerig aan de orde in het programma Informatiehuishouding, waar we als RADIO ook nauw bij betrokken zijn.’