Maatschappelijke coalitie in oprichting
Over Informatie Gesproken
Maatschappelijke coalitie in oprichting
Over informatie gesproken
Tekst Jeroen Jonkers
Jeroen Jonkers is hoofdredacteur Od en lid van de maatschappelijke coalitie
Het afgelopen anderhalf jaar heeft een groep vakgenoten elkaar gevonden in de maatschappelijke coalitie Over Informatie Gesproken.1 Het is een coalitie in oprichting die de ambitie heeft om de informatierelatie tussen overheid, markt en burger te verbeteren, waarbij het belang van de burger centraal staat. Onder begeleiding van de Argumentenfabriek is in 2022 samengewerkt aan een manifest, dat op 17 november 2022 wordt gepresenteerd op het ECP Jaarfestival.
De leden van de maatschappelijke coalitie hebben de ambitie om de informatiepositie van de burgers blijvend te verbeteren met kennis, instrumenten en duurzame oplossingen. Zoals bij elke relatie geldt: om dat voor elkaar te krijgen, moet je er samen aan werken. Daarom zijn de leden van de maatschappelijke coalitie ook afkomstig van overheidsorganisaties, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. In de diverse gesprekken is al gebleken dat de oplossing niet een-twee-drie voorhanden ligt. Nog nooit is er zo veel informatie geweest. Bovendien: de roep om transparantie groeit met de dag. De maatschappelijke omgeving verlangt terecht dat informatie beschikbaar, bruikbaar en betrouwbaar is. Overheden, het bedrijfsleven, wetenschappelijke en maatschappelijke organisaties moeten sneller de juiste informatie kunnen leveren aan onze maatschappelijke omgeving. Ook moet informatie begrijpelijk en duurzaam toegankelijk zijn. Door een manifest op te stellen zetten de leden van de coalitie een punt op de horizon en geven ze de richting aan van de te ondernemen activiteiten. Ze agenderen in gezamenlijkheid het debat en er worden activiteiten georganiseerd die mede gaan helpen om antwoord te geven op de gedeelde uitdagingen.
De coalitie is ondergebracht bij het ECP. Het ECP is een platform voor de informatiesamenleving, een onafhankelijk en neutraal platform waar overheid, wetenschap, bedrijfsleven, onderwijs en maatschappelijke organisaties publiek-privaat samenwerken aan en kennis uitwisselen over een verantwoorde vormgeving van onze digitaliserende samenleving. Een van de eerste concrete initiatieven van de maatschappelijke coalitie is het ondersteunen van de regeringscommissaris Informatiehuishouding bij de organisatie van de keukentafelsessies. Arre Zuurmond trekt in 2022 en 2023 het land in voor open gesprekken over een open overheid. In tien keukentafelsessies passeren actuele onderwerpen de revue die te maken hebben met de verbetering van de informatiehuishouding binnen de overheid. Daarnaast heeft de coalitie op 2 mei 2022 de ontbijtsessie Goed geopend aangeboden aan Arre Zuurmond.2 De ontbijtsessie stond in het teken van de inwerkingtreding van de Wet open overheid (Woo), die zich niet alleen richt op de passieve en actieve openbaarmaking, maar ook op het inrichten van een betere informatiehuishouding binnen de overheid. Het perspectief van de burger, als ontvanger van de informatie, staat bij de gesprekken van Arre Zuurmond centraal. Afhankelijk van het thema worden inhoudelijk betrokkenen maar ook onverwachte gasten uitgenodigd om aan te schuiven aan de keukentafel. Geïnteresseerden kunnen de gesprekken online volgen en meepraten tijdens digitale break-outsessies. De opbrengsten worden plenair gedeeld, waarna Arre een aantal agendapunten formuleert om op te nemen in een plan van aanpak. Met als doel om deze op termijn overheidsbreed te implementeren. Daar waar het kan zal de maatschappelijke coalitie ook concreet actie ondernemen om een bijdrage te leveren aan het realiseren van een of meerdere verbeterpunt(en).
Overkoepelde publieke waarden
Een concreet voorbeeld uit de praktijk is dat veel overheidsorganisaties aanlopen tegen het feit dat veel verschillende wetten betrekking hebben op de informatiehuishouding.3 Zowel Arre Zuurmond als de VNG en de Koninklijke Vereniging van Archivarissen Nederland KVAN delen de mening dat er een kaderwet informatie zou moeten komen. Dit gaat niet op korte termijn iets opleveren voor de burger, maar wel op de wat langere termijn. Overheidsorganisaties hebben te maken met een veelheid aan generieke informatiewetten waaraan ze uitvoering moeten geven. Denk aan de Archiefwet, de Woo, de Uitvoeringswet AVG en het wetsvoorstel Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer. Deze wetten staan veelal op zichzelf, richten zich op het behalen van een of meerdere doelstellingen en dragen daarbij individueel bij aan het realiseren van overkoepelende publieke waarden als transparantie, privacy, duurzame toegankelijkheid, inclusie, informatieveiligheid en dienstverlening. Deze waarden botsen soms als ze gelijktijdig tot uitvoering moeten worden gebracht. De wetgever heeft helaas onvoldoende samenhang aangebracht tussen de informatiewetten, waardoor er spanning bestaat. De versnippering van wetgeving vertaalt zich in een veelheid aan vereisten die de (integrale) uitvoering complex en bewerkelijk maken. Het wordt daarbij aan overheidsorganisaties overgelaten om samenhang in de uitvoering van de wetgeving vorm te geven. Bovendien stelt de VNG dat de verantwoording van deels overlappende wettelijke kaders steeds apart plaatsvindt aan verschillende toezichthouders. Dat werkt verdubbeling in de hand en maakt gelijktijdig integraal toezicht lastig.
‘HET MANIFEST IS EEN PUNT OP DE HORIZON’
Leden van de maatschappelijke coalitie zijn:
- Arie van Bellen (ECP)
- Mark Dierkes (medeauteur van De democratische lente)
- Hein Hendriks (Atos
- Quita Hendrison (I-Bestuur)
- Anneke van Houdt (RDDI)
- Ronald Huizer (Koninklijke Bibliotheek, KB)
- Jeroen Jonkers (VNG)
- Bram Klievink (Universiteit Leiden)
- Tania Karina Manuschevich Viaux (RDDI)
- Rob Nijman (IDM, NLdigital)
- Jacqueline Rutjens (RDDI)
- Tom de Smet (Nationaal Archief)
- Tanja Snip-Arends (RDDI)
- Serv Wiemers (Open State Foundation)
Eppo van Nispen tot Sevenaer (Nederlandse AI Coalitie, NL AIC) is ambassadeur en Larissa Zegveld (Forum Standaardisatie) is coalitievriend. Secretaris van de Maatschappelijke Coalitie Over Informatie Gesproken is Frank van Ierssel, frank.vanierssel@ecp.nl.
‘ER ZOU EEN KADERWET INFORMATIE MOETEN KOMEN’
Oplossingsrichtingen
Om de uitvoering in staat te stellen de informatiewetten beter te implementeren en uit te voeren, worden door de VNG twee oplossingsrichtingen geschetst. Het voorstel is om op lange termijn te komen tot een kaderwet informatie, over de informatiehuishouding voor gemeenten en andere overheden, vergelijkbaar met de Algemene wet bestuursrecht. Daarin moeten algemene bepalingen en uitgangspunten worden opgenomen die gelden voor de informatiewetten en waarin de verhoudingen tussen de verschillende informatiewetten worden verduidelijkt. Het realiseren en implementeren van een dergelijke kaderwet vragen om een grote tijdsinvestering. Om op korte termijn stappen te maken stelt de VNG voor om met het rijk en medeoverheden een meerjarenprogramma met concrete acties op te stellen.
- Nadere uitleg over de maatschappelijke coalitie is te lezen op Bit.ly/3p4pYUU.
- De ontbijtsessie is terug te zien via https://vimeo.com/646510279.
- De analyse naar generieke informatiewetten is te lezen op https://vng.nl/nieuws/vng-pleit-voor-kaderwet-informatie.