Informatiebeheerplan
Tekst Annelies Burchartz-Vree en Sylvie van Lin-Lamy
Annelies Burchartz-Vree is coördinator team DIV en Sylvie van Lin-Lamy is beleid en advies team DIV bij de gemeente Westland
De gemeente Westland is sinds 2010 met informatiebeheerplannen bezig. Door het uitwerken van de startpositie, de inzet op automatische controles, het opstellen van (risico)analyses en het periodiek presenteren van managementinformatie aan de concerndirectie maakt de gemeente een verbeterde kwaliteitszorg voor informatiebeheer en de vormgeving van het herziene informatiebeheerplan mogelijk.
Een informatiebeheerplan is een instrument om een overzicht te creëren van de huidige inrichting en status van het informatiebeheer binnen een (verzameling) werkprocessen. Het plan dient als kapstok voor I-disciplines om aanbevelingen te doen over hoe de informatiehuishouding kan worden verbeterd. De VNG is in 2018 met projecten gestart om samen met gemeenten archieven op orde te krijgen en de duurzame toegankelijkheid van digitale informatie te verwezenlijken. De Handreiking Informatiebeheerplan uit 2020 is daarvan een product. De gemeente Westland gebruikt deze handreiking als leidraad om: een beter inzicht en overzicht in de staat van informatiehuishouding te verkrijgen; goed doordachte keuzes te maken om het informatiebeheer op orde te krijgen en te houden; samenwerking tussen de verschillende informatiedomeinen te verbeteren en te stroomlijnen. De gemeente Westland is omstreeks 2010 al gestart met informatiebeheerplannen, bestaande uit werkwijzen en specifieke afspraken per clusterteam en team DIV over het informatiebeheer inclusief taken, rollen en verantwoordelijkheden. Helaas zijn deze informatiebeheerplannen niet altijd actief bijgehouden of voor ieder clusterteam opgesteld. De kwaliteit van het informatiebeheer is door DIV periodiek getoetst door controles op uitgevoerde werkprocessen in het DMS Corsa, maar niet op opgeslagen informatie elders. De laatste jaren heeft zich bij de gemeente Westland een cultuurverandering voorgedaan waardoor werkzaamheden, rollen en functies voor het team DIV en alle clusterteams mogelijk wijzigen. Zo hebben recente ontwikkelingen op het gebied van informatievoorziening ervoor gezorgd dat het team kaderstellend en adviserend is op gaan treden. Daarnaast is vanuit de clusters de behoeften ontstaan aan aansluitende dienstverlening en heldere doelstellingen van DIV. DIV neemt nu de klantbehoeften mee bij de inrichting van ons vernieuwde moderne informatiebeheer. De samenwerking met de clusters en deskundigen wordt verder geïntensiveerd en ingebed. Ook hebben zich de volgende veranderingen in de organisatie voorgedaan: opdrachtgericht werken; zaakgericht werken: aanschaf van een zaaksysteem (Rx.Enterprise) in 2021, uitrol procesgewijs per 2022; werken met een digitaal archief met eDepot functionaliteiten (DiVault): aanschaf 2021, inrichting 2022; huidige DMS (Corsa) wordt mede vervangen door een zaaksysteem; nieuwe inrichtingsprincipes: archiveren by design, privacy by design en bewaren bij de bron. Zo wordt niet meer uitgegaan van een centraal DMS maar ook opslag in een zaaksysteem of procesapplicaties; handmatige controles worden vervangen door het automatiseren van de controles; verkrijgen van inzicht in het applicatielandschap van de gemeente Westland.
Een en ander betekent voor het team DIV een intensieve samenwerking met clusters en andere overheidsorganisaties voor het toekomstbestendig maken van informatievoorziening. Daarbij hoort de herorganisatie van werkzaamheden rondom digitaal werken, zaakgericht werken en het bewaren bij de bron alsmede introductie van een informatiebeheerplan. Met de focus op regievoering en kaderstelling over informatievoorziening en op vraagstukken over inrichting van de informatiehuishouding.
Met wie aan tafel?
Met wie ga je aan tafel zitten voor het opstellen van een informatiebeheerplan? Intern zijn dat: de IB- en ICT-adviseur, informatiespecialist, applicatiebeheer, proceseigenaar, vakspecialist met inhoudelijke kennis, functioneel beheer, Privacy Officer/ AVG/ financieel adviseur/directeur bedrijfsvoering en archiefinspecteur. Extern gaat het om de VNG en BREED Netwerk. Vervolgens is het van belang om je startpositie te bepalen. Daarbij vragen de volgende punten om aandacht: werk via PDCA-cyclus; formuleer verbetervoorstellen SMART; stel een rol- en taakverdeling vast (wie doet aanbevelingen, wie controleert, wie voert uit?); bepaal vaste evaluatiemomenten en stel een communicatieplan op. Voor het opstellen van een informatiebeheerplan met de ambitie om volledig digitaal, zaakgericht, opdrachtgericht te werken is het principe archiveren by design noodzakelijk, zodat bewijsvoering, reconstructie en cultuurhistorisch onderzoek mogelijk zijn. Duurzame toegankelijke opslag conform het principe archiveren by design kan niet los gezien worden van zaakgericht werken en modernisering van het informatiebeheer. Daarom is de gemeente Westland gestart met het programma KIBIOO (Klant in beeld, informatie op orde), waarvan het zaaksysteem, eDepot en uitfaseren van Corsa onderdeel zijn. Verder wordt het team DIV geherpositioneerd en doorontwikkeld. Dat gebeurt onder andere door: het opstellen van HR-plan DIV; naamswijziging van DIV naar IBC (Informatie, Beheer en Control); het dicht bij elkaar organiseren van kennis van het informatiebeheer vanuit de organisatiestructuur; het verstevigen van samenwerkingsrelaties via interne samenwerkingsverbanden met alle clusterteams, griffie, AVG, privacy- en informatiebeveiligingsdeskundigen, Historisch Archief Westland, team Registratie. En extern met de VNG en overheidsorganisaties. Sinds 2021 wordt ingezet op doorontwikkeling (waaronder opleiding) van team DIV met ondersteuning van externe begeleiding via het organisatieontwikkeltraject Lef Loont!, waardoor DIV professioneler acteert.
Ambitie
De gemeente Westland werkt aan het automatiseren van controles over uitgevoerde werkprocessen vastgelegd in Corsa, gegenereerd via de rapportagetool Cognos (later ook uit het zaaksysteem en andere vakapplicaties). Dit voorkomt veel handmatige handelingen, zorgt voor uniformiteit in overzichten en voor het efficiënter verlopen van het controleproces. Proceseigenaren kunnen met (risico-)analyses en aanbevelingen van team DIV verbeterpunten bewerkstelligen zodat hun informatiehuishouding in control komt. De intentie bestaat om naast rapportages inzake het Interbestuurlijk Toezicht over het informatiebeheer, de concerndirectie jaarlijks te voorzien van kwaliteitsmanagementinformatie via een te ontwikkelen “Dashboard Informatie Beheer”. De gemeente Westland heeft de ambitie om volledig digitaal en zaakgericht te werken en daarnaast om de opslag, uitplaatsing en/of vervroegd overbrengen van informatie in het eDepot te borgen. Het werken in ons huidige DMS (Corsa) is ontoereikend, wat resulteert in een groeiende behoefte voor opslag elders. Voor processen die zich niet lenen voor het werken in het zaaksysteem, geldt het principe bewaren bij de bron. Het werken met een zaaksysteem vraagt een andere manier van werken van alle medewerkers. Goede communicatie is hierbij essentieel. Maar ook het inventariseren van alle koppelingen en werkstromen waar Corsa mee gevoed wordt, is een vereiste. Voordat het uitfaseren van Corsa mogelijk is, moeten functionaliteiten geborgd en ingeregeld zijn door middel van volledige vervanging en het omzetten van verschillende functionaliteiten die aan de kwaliteitseisen voldoet voordat deze uitgezet kunnen worden.
Kapstok
Zoals gezegd, dient een informatiebeheerplan als kapstok voor I-disciplines om inzicht en overzicht te creëren en om aanbevelingen te geven over de informatiehuishouding. De uitgangspunten zijn: 1. Overzicht van bedrijfsvoering Dit betreft het overzicht van informatie binnen de organisatie, teams, processen en applicaties met een actueel en compleet en samenhangend overzicht van de aanwezige informatie. Hiervoor gebruiken we binnen de gemeente Westland de i-Navigator. 2. Inzicht in bewijsvoering en afleggen van verantwoording Inzicht in de waarde van informatie (hoelang bewaren, wanneer vernietigen, risico’s?) in de organisatie, teams, processen en applicaties. 3. Behoud van cultuurhistorisch erfgoed De gemeente Westland is van plan om informatie met een bewaartermijn van maximaal 10 jaar of langer op te nemen in het Digitaal Archief, dat ook wordt ingezet als eDepot. 4. Samenwerkingsverbanden Informatiebeheer vereist samenwerking tussen verschillende disciplines, proceseigenaren, stakeholders en externe partijen. Afbakening wie welke rol vervult in het beheren, verantwoording afleggen van informatie is noodzakelijk.